NOBILIARIA

Nobiliaire - Nobiliaria - Noble -Adelig

Nobleen hierarkian noblezia titulu hau kondearen azpitik dago eta zuzenean baroiaren gainetik. Bere betebeharra kondea ez zegoenean hura ordezkatzea zen, hau da: zirkunstantziek agintzen zutenean, gobernu aferetan, gai militarretan eta justizia ezartzean kondearen ordezkoa izaten zen.

Erdi Aroan Vicecomites, edo Ministri Comitum deitzen ziren, eta garai hartan sortu zen haien noblezia dignitatea.

Kargu hau, kondearena bezala, hereditario bilakatu zen; eta haren bilakaera konde eta duke karguenarekin lotuta egon zen beti, haien maila eta eginbeharren arabera. Beste haiek ia soberanoak baziren, bizkondeen kategoria ere status hari zegokion.

LEHENDABIZIKO EUSKAL BIZKONDEAK

Lapurdiko bizkonterria 1023an antolatu zuen Antso III. Handia errege nafarrak, eta gaur egungo Lapurdiz gain, Behe Nafarroako Arbela, Orzaize, Garazi eta Baigorri jaurerriak ere hartzen zituen. Bizkonterri honen buru Lupo Santxo ezarri zuen.

Zuberoako bizkonterria Akitaniako dukearen menpe zegoen, eta haren bitartez Ingalaterrako edo Frantziako koroari lotuta. Haren titularrek, hala ere, ia menekotasunezko harremana zeukaten Nafarroako erregeekiko. Haien gaztelua Maulen dago.

BESTE BIZKONTERRI BATZUK

Lapurdin, Raymond Arnaud II.ak 1145ean Makeako bizkonterria sortu zuen, Beltzuntzeko jaunari emateko.

Nafarroan lehen bizkonterriak, Andiongo Muruzabalekoa eta Erroibarkoa, Karlos III. Nobleak sortu zituen, 1407ko apirilaren 13an eta 1408ko maiatzaren 15ean, hurrenez hurren. Bere alde bateko anaia zen Nafarroako Leonel infanteari, eta Ezpeletako eta Garroko Musiu Beltrani eman zizkien. Beranduago, 1418an, Joanes Garrokoari Zolinako bizkonterria eman zion.

Behe Nafarroari dagokionez, honako hauek nabarituko ditugu: Etxauzko Bizkonde titulua; Mearingo Bizkondeagoa, Karlos III. Nobleak 1424an Beltrand Armendaritzekoari eman ziona; Baigorriko Bizkondea (Baiguer formarekin agertzen da), Gartzia III.ak Baigorriko jaun Gartzia Otsoari 1033an eman zion; eta Arbelako Bizkondea, Fortun I. Santxok 1035ean bere seme Fortun I. Fortunari eman ziona. Beranduago, 1455eko ekainaren 1ean, Nafarroako Blanka erreginak Arbelako Bizkonderria bere Kantziler eta Ordezko Joanes Beaumontekoari eman zion.


Itzulpena: Iñaki Uritz